Mesocricetus auratus- Heybeli Sıçan

Mesocricetus auratus (Waterhouse, 1839) - Heybeli Sıçan, Suriye Hamsteri, Altın Hamster, Altınrenkli Avurtlak

Sınıf: Mammalia Takım: Rodentia Familya: Cricetidae

Tavsif:

1839. Cricetus auratus Waterhouse, Proc. Zool. Soc. Lond., 1839: 57.

Terra-typica: Halep, Suriye.

1941. Mesocricetus auratus Ellermann, p. 444.

Vücut Yapısı:

Yaşam alanı:

Biyolojisi:

DF, 1.0.0.3./1.0.0.3.= 16; dişide meme sayısı 12-14'tür. Karyotipte 2n=44 ve NF=82, NFa= 78'dir. B+G 180, KyU 12 mm, W 130 gr'dır. Renkleri altın rengi kahverengidir.

Antep'in güneyi ve Kilis civarındaki düz, kurak tarım alanları ve buralara komşu otlu alanlarda yaşarlar. Mercimek, nohut ekilen arazilerde daha çok görülür. Bölgenin rakımı 450-500 m civarındadır. Yöre halkı tarafından "Heybeli sıçan" olarak tanınır.
Yuvasına taşıdığı besini yanak ceplerine doldurur. Sıkıştırıldığında arka ayakları üzerine kalkıp, sesler çıkartır. Agresiftir. Kızışma dönemi 4.-10. (?) aylar arasındadır. Marsupialia (Keseliler) haricinde 16 gün ile en kısa süreli gebeliği sahip memeli türüdür. 4.-10. (?)

© foto: Dr. Ahmet KARATAŞ - Elbeyli-Kilis, 2003.

aylar arasında, yılda 2-3 (Demirsoy (1996)'da yılda 7-8) defa ve her batında 1-16 (ort. 6-9) yavru doğurur. Yavruların gözleri 12-13 günde açılır, 14-15 gün annelerince emzirilirler ve 18 günde kendi başlarına serbest hareket edecek hale gelirler. Eşeysel olgunluğa 7-8 haftada ulaşırlar. Hızlı çoğalmalarından dolayı kullanışlı "deney hayvanları"dır. Ömürleri 1.5-3 yıldır.

Dağılım:

Esas areali, Suriye olup, tip yeri olan Halep şehrinden yakalanıp, bütün dünyaya yayılmıştır. Hızlı üremesi nedeniyle dünya çapında deney hayvanı olarak kullanılmaktadır. Yurdumuzda G.Antep (Nizip ve Karkamış) ve Kilis illerinden bilinir.

Sistematik Durumu:

Lyman and O'Brien (1977), M. auratus'un dağılımı ve onu brandti’den ayrı bir tür yapan kanıtları yorumlamıştır. Raica et al. (1968-1972), Todd et al. (1972), Radjabli (1975) ve Lyman and O'Brien (1977),

Mesocricetus cinsi üzerinde yaptıkları karyolojik çalışmalarda M. auratus ve M. brandti (daha önceleri M. auratus'un alttürü olarak alınıyordu. Karyotiplerinin farklı olduğunu belirterek, bu taksonları ayrı iki tür olarak vermişlerdir. Lyman and O'Brien (1977), Mesocricetus genusuna ait türlerin birbirine benzer veya küçük farklara sahip olduklarını işaret etmişlerdir. Doğramacı vd. (1994), Nizip'ten 2 örneğin karyotiplerini inceleyerek, bunlarda X kromozomunun en büyük kromozom ve metasentrik olduğunu, Y kromozomunun ise büyük metasentrik olduğunu bildirmişlerdir.

Nominat form, dış morfolojik ölçüleri ile daha küçüktür. Özellikle renginden tanınır. Kürk kıllarındaki renkli bantlar tamamen kızıl olduğundan ve büyük çoğunluğu gri dipli kızıl uçlu kıllarla örtülü olan ve bıyıklarından başlayıp alına kadar uzanan kısımda gözlerle kulaklar arası, kulakların ön dipleri ve kalçaların ardında 1.5-2 cm'lik bir kısım, yanaklar, omuzlar, vücut yanlarında gayet seyrek, siyah uçlu kıllar vardır. Ancak kızıl uçlu kıllardan dolayı genelinde kızıl görünüş hakimdir. Alında kulak araları ve yanak artları ile omuz arasında geriye doğru 2.5-3 cm boyunda, Ca. 1 cm eninde bir kısımda uçları siyah renkli kıllar çoğunlukta olduğundan hafifçe bir gölge gibi birer leke fark edilir.

Türkiye'de Mesocricetus auratus turcicus Mursaloğlu, 1976 alttürü bulunur.

Kırmızı liste durumu:

EN B1+2c, bkz. IUCN Kırmızı Liste

Kaynaklar:

van den Brink (195..); Corbet (1978); Demirsoy (1996); Dobroruka (1988); Doğramacı (198..): TMF; Doğramacı et al. (1994); Ellerman and Morrison-Scott (1951); Harrison and Bates (1991); Mursaloğlu (1978); Wilson and Reeder (1993); Yiğit et al. (1997).

*Mesocricetus auratus* (Waterhouse, 1839) - Heybeli Sıçan, Suriye Hamsteri, Altın Hamster, Altınrenkli Avurtlak
	Sınıf: Mammalia Takım: Rodentia Familya: Cricetidae
Tavsif:	1839. Cricetus auratus Waterhouse, Proc. Zool. Soc. Lond., 1839: 57. Terra-typica: Halep, Suriye. 1941. Mesocricetus auratus Ellermann, p. 444.
Vücut Yapısı: Yaşam alanı: Biyolojisi:	DF, 1.0.0.3./1.0.0.3.= 16; dişide meme sayısı 12-14'tür. Karyotipte 2n=44 ve NF=82, NFa= 78'dir. B+G 180, KyU 12 mm, W 130 gr'dır. Renkleri altın rengi kahverengidir. Antep'in güneyi ve Kilis civarındaki düz, kurak tarım alanları ve buralara komşu otlu alanlarda yaşarlar. Mercimek, nohut ekilen arazilerde daha çok görülür. Bölgenin rakımı 450-500 m civarındadır. Yöre halkı tarafından "Heybeli sıçan" olarak tanınır. Yuvasına taşıdığı besini yanak ceplerine doldurur. Sıkıştırıldığında arka ayakları üzerine kalkıp, sesler çıkartır. Agresiftir. Kızışma dönemi 4.-10. (?) aylar arasındadır. Marsupialia (Keseliler) haricinde 16 gün ile en kısa süreli gebeliği sahip memeli türüdür. 4.-10. (?)	© foto: Dr. Ahmet KARATAŞ - Elbeyli-Kilis, 2003.
	aylar arasında, yılda 2-3 (Demirsoy (1996)'da yılda 7-8) defa ve her batında 1-16 (ort. 6-9) yavru doğurur. Yavruların gözleri 12-13 günde açılır, 14-15 gün annelerince emzirilirler ve 18 günde kendi başlarına serbest hareket edecek hale gelirler. Eşeysel olgunluğa 7-8 haftada ulaşırlar. Hızlı çoğalmalarından dolayı kullanışlı "deney hayvanları"dır. Ömürleri 1.5-3 yıldır.
Dağılım:	Esas areali, Suriye olup, tip yeri olan Halep şehrinden yakalanıp, bütün dünyaya yayılmıştır. Hızlı üremesi nedeniyle dünya çapında deney hayvanı olarak kullanılmaktadır. Yurdumuzda G.Antep (Nizip ve Karkamış) ve Kilis illerinden bilinir.
Sistematik Durumu:	Lyman and O'Brien (1977), M. auratus'un dağılımı ve onu brandti’den ayrı bir tür yapan kanıtları yorumlamıştır. Raica et al. (1968-1972), Todd et al. (1972), Radjabli (1975) ve Lyman and O'Brien (1977),
	Mesocricetus cinsi üzerinde yaptıkları karyolojik çalışmalarda M. auratus ve M. brandti (daha önceleri M. auratus'un alttürü olarak alınıyordu. Karyotiplerinin farklı olduğunu belirterek, bu taksonları ayrı iki tür olarak vermişlerdir. Lyman and O'Brien (1977), Mesocricetus genusuna ait türlerin birbirine benzer veya küçük farklara sahip olduklarını işaret etmişlerdir. Doğramacı vd. (1994), Nizip'ten 2 örneğin karyotiplerini inceleyerek, bunlarda X kromozomunun en büyük kromozom ve metasentrik olduğunu, Y kromozomunun ise büyük metasentrik olduğunu bildirmişlerdir. Nominat form, dış morfolojik ölçüleri ile daha küçüktür. Özellikle renginden tanınır. Kürk kıllarındaki renkli bantlar tamamen kızıl olduğundan ve büyük çoğunluğu gri dipli kızıl uçlu kıllarla örtülü olan ve bıyıklarından başlayıp alına kadar uzanan kısımda gözlerle kulaklar arası, kulakların ön dipleri ve kalçaların ardında 1.5-2 cm'lik bir kısım, yanaklar, omuzlar, vücut yanlarında gayet seyrek, siyah uçlu kıllar vardır. Ancak kızıl uçlu kıllardan dolayı genelinde kızıl görünüş hakimdir. Alında kulak araları ve yanak artları ile omuz arasında geriye doğru 2.5-3 cm boyunda, Ca. 1 cm eninde bir kısımda uçları siyah renkli kıllar çoğunlukta olduğundan hafifçe bir gölge gibi birer leke fark edilir. Türkiye'de Mesocricetus auratus turcicus Mursaloğlu, 1976 alttürü bulunur.
Kırmızı liste durumu:	EN B1+2c, bkz. IUCN Kırmızı Liste
Kaynaklar:	van den Brink (195..); Corbet (1978); Demirsoy (1996); Dobroruka (1988); Doğramacı (198..): TMF; Doğramacı et al. (1994); Ellerman and Morrison-Scott (1951); Harrison and Bates (1991); Mursaloğlu (1978); Wilson and Reeder (1993); Yiğit et al. (1997).