Capreolus capreolus (Linnaeus, 1758)

Capreolus capreolus (Linnaeus, 1758) - Karaca

Sınıf: Mammalia Takım: Artiodactyla Familya: Cervidae

Tavsif:
1758. Cervus capreolus L., Syst. Nat., 10th ed.,

Terra-typica: İsveç.

1821. Capreolus capreolus Gray, London Med. Repos., 15: 307.

Vücut Yapısı:

Avrupa’nın ve ülkemizin en küçük geyik türüdür. Bacakları uzun; gözleri büyük; üst gözkapaklarında uzun kirpikler vardır. Yalnız erkeklerde kısa çatallı ve üstü çok pürüzlü boynuzları vardır. Kulakları oldukça büyük, öne dönük ve yukarı kalkıktır. DF, 0.0(1).3.3./3.1.3.3.= 32 (34)’dür. Dişide 4 adet meme bulunur. Renkleri yazın kırmızı-kahverengi, kışınsa gri, boz-kahverengidir. Kuyruklarının bağlandığı kısmın civarında “ayna” denilen oldukça geniş beyaz bir benek vardır. Karınlarının altı açık renklidir. B+G 95-140, KyU 2-3, H 60-90 cm; W 18-35 kg kadardır. Erkekler daha büyüktür.

© foto: Dr. Rollin Verlende'nin izniyle.

Yaşam alanı:
Genel olarak açık alanlar, karışık, iğne yapraklı veya yaprak döken ormanlık alanlarda yaşarlar.

Biyolojisi:
Aktif olmalarına rağmen 24 saat boyunca beslenebilirler. Besinleri çeşitlidir. Yaprak döken ağaçların ve çalıların yaprakları ve genç sürgünleri, otlar, kozalaklı ağaçlar, eğreltiler, güller, çayırlar vb. ile beslenirler. Üreme dönemleri Temmuz'dan Ağustos sonuna kadar sürer. Bu zaman boyunca erkekler yaşama alanlarını korurlar ve çok saldırgan davranırlar. Bu dönemdeki davranışları bağırma, sıklıkla daireler çizerek kovalama, boynuzlarının üzerindeki deri tabakayı ağaç kabuklarına aşağı-yukarı sürterek atmaya çalışma ve genç ağaçları özel kokularıyla işaretleme şekillerinde görülmektedir.

Territoryumlarına başka erkekler girdiği taktirde boynuzlarıyla sert kavgalara tutuşabilirler ve bu sırada biri veya ikisi birden ölebilir. Çiftleşmede dişinin yumurtası döllenmesine rağmen birkaç ay sonrasına kadar döllenmiş yumurta dişinin uterusunda gelişmeye başlamaz. Karaca bu özelliği bakımından implantasyonun geciktirildiği yegane çift toynaklıdır. Dişiler Mayıs ortasından Haziran ortasına kadar genelde ikiz ancak bazen tek veya üçüz doğururlar. Yavrular doğumdan sonraki birkaç saat içinde emmeye başlarlar. Anne beslenemeye gideceğinde yavrusunu otların arasında yalnız bırakır. Kürkleri ilk 6 hafta kadar beneklidir ve kamufle olmalarına yardımcı olur. Yavrular ikiz ise ayrı ayrı yerlere bırakılırlar. 6-8 haftalık yavrular genellikle anneleriyle birlikte dolaşır. 3-4 haftalıktan itibaren bitkilerle beslenmeye başlayabilirler ve 3-4 aylık olunca sütten kesilirler, ancak kışa kadar süt emmeye devam ederler. Erkekler ve dişiler 14 aylıkken eşeysel olgunluğa erişirler ve çiftleşirler.

Yabani karaca için kaydedilmiş maksimum yaş 14’dür, ancak genelde 8 yaşından önce ölürler. Avlanma; kurt, çakal, tilki gibi predatörlerin baskısı; yaşam alanlarının tahribi gibi faktörler sayılarını azaltmaktadır.

Dağılım:

58 ^oK enlemine kadar Avrupa’nın tamamı, Asya’da Urallar’dan Lena’ya kadar uzanan ormanlarda, İran’da ve Kuzey Irak’ta bulunur. Ülkemizde Trakya (Istranca Ormanları’ndan İstanbul’a kadar, Keşan çevresindeki ormanlarda, Gelibolu Yarımadası’nda), Çanakkale çevresinde, Kazdağları’nda, Balıkesir ili dahilindeki bütün ormanlık alanlarda, Manisa’nın Soma, Gördes, Demirci ilçeleri ile İzmir’in Bergama, Kemalpaşa, Bayındır, Ödemiş ilçelerinin civarındaki ormanlar, Kocaeli, Sakarya, Bolu, Kastamonu,

Sinop, Samsun'tan Gürcistan sınırına kadar olan bütün Karadeniz sahil şeridindeki ormanlarda, Amasya, Çorum ve Tokat illeri dahilindeki koru ve bataklıklarda, Ardahan ili, Göle, Sarıkamış, Oltu ilçelerindeki ormanlarda, güneyde Antalya’nın Manavgat, Alanya ilçeleri, Osmaniye, Hatay’ın Antakya, Dörtyol ilçeleri ormanlarında, Hakkari’nin Şemdinli ilçesinde yayılış gösterir. Dişi ve yavruları 1937, erkekleri 1956’dan beri koruma altında olmasına rağmen, aşırı avlanma, kurt, çakal gibi yırtıcıların zararından fazlaca etkilenmiş ve bazı yerlerde tamamen kaybolmuş, bazısında oldukça azalmıştır. Karaca için 2 üretme istasyonu, 8’i geyik ve 2’si diğer yaban hayvanları ile birlikte olmak üzere, 24 yerde koruma ve üretme alanı ayrılmıştır. Çanakkale ve Hatay illeri ile Batı Karadeniz Bölgesi’nde yer alan geniş ağaçlandırma alanlarında otlatma ve avlanma önlendiği için, buralarda da karacalar gelişme göstermişlerdir.

Sistematik durumu:
Nominat alttür, Avrupa ve ülkemizin yaygın formudur. Doğu Karadeniz, Doğu Akdeniz ile Hakkari ve Trakya, Marmara, Batı Karadeniz bölgelerinde yaşayan karacalar, değişik formlar meydana getirmektedir. Doğu Karadeniz Bölgesi’nde yaşayan formun C. c. armenius Blackler, 1916 (t.t.: Sümela, Trabzon) olduğu, Hatay ve Hakkari yöresinde yaşayanların ise C. c. coxi Cheesman et Hinton (t.t.: Zaho, K.Irak) olduğu bilinmektedir. Elerman and Morrison-Scott (1951), Türkiye civarında 3 alttürü listelemiş ve bu ikisini nominat formun sinonimi olarak almışlar ve buna göre Türkiye nominat alttürün dağılımına girer. Alemdağ, (Moda’dan 15 mil, İstanbul)'dan Barclay tarafından tanımlanan C. c. whittalli de nominat formun sinonimi olarak kabul edilir. Flerov (1952) da Türkiye’deki alttürü, C. c. capreolus olarak vermiştir.

Kırmızı liste durumu:

Listede yok, bkz. IUCN Kırmızı Liste.

Capreolus capreolus (Linnaeus, 1758) - Karaca
	Sınıf: Mammalia Takım: Artiodactyla Familya: Cervidae
Tavsif:	1758. Cervus capreolus L., Syst. Nat., 10th ed., Terra-typica: İsveç. 1821. Capreolus capreolus Gray, London Med. Repos., 15: 307.
Vücut Yapısı:	Avrupa’nın ve ülkemizin en küçük geyik türüdür. Bacakları uzun; gözleri büyük; üst gözkapaklarında uzun kirpikler vardır. Yalnız erkeklerde kısa çatallı ve üstü çok pürüzlü boynuzları vardır. Kulakları oldukça büyük, öne dönük ve yukarı kalkıktır. DF, 0.0(1).3.3./3.1.3.3.= 32 (34)’dür. Dişide 4 adet meme bulunur. Renkleri yazın kırmızı-kahverengi, kışınsa gri, boz-kahverengidir. Kuyruklarının bağlandığı kısmın civarında *“ayna”* denilen oldukça geniş beyaz bir benek vardır. Karınlarının altı açık renklidir. B+G 95-140, KyU 2-3, H 60-90 cm; W 18-35 kg kadardır. Erkekler daha büyüktür.	© foto: Dr. Rollin Verlende'nin izniyle.
Yaşam alanı:	Genel olarak açık alanlar, karışık, iğne yapraklı veya yaprak döken ormanlık alanlarda yaşarlar.
Biyolojisi:	Aktif olmalarına rağmen 24 saat boyunca beslenebilirler. Besinleri çeşitlidir. Yaprak döken ağaçların ve çalıların yaprakları ve genç sürgünleri, otlar, kozalaklı ağaçlar, eğreltiler, güller, çayırlar vb. ile beslenirler. Üreme dönemleri Temmuz'dan Ağustos sonuna kadar sürer. Bu zaman boyunca erkekler yaşama alanlarını korurlar ve çok saldırgan davranırlar. Bu dönemdeki davranışları bağırma, sıklıkla daireler çizerek kovalama, boynuzlarının üzerindeki deri tabakayı ağaç kabuklarına aşağı-yukarı sürterek atmaya çalışma ve genç ağaçları özel kokularıyla işaretleme şekillerinde görülmektedir.
	Territoryumlarına başka erkekler girdiği taktirde boynuzlarıyla sert kavgalara tutuşabilirler ve bu sırada biri veya ikisi birden ölebilir. Çiftleşmede dişinin yumurtası döllenmesine rağmen birkaç ay sonrasına kadar döllenmiş yumurta dişinin uterusunda gelişmeye başlamaz. Karaca bu özelliği bakımından implantasyonun geciktirildiği yegane çift toynaklıdır. Dişiler Mayıs ortasından Haziran ortasına kadar genelde ikiz ancak bazen tek veya üçüz doğururlar. Yavrular doğumdan sonraki birkaç saat içinde emmeye başlarlar. Anne beslenemeye gideceğinde yavrusunu otların arasında yalnız bırakır. Kürkleri ilk 6 hafta kadar beneklidir ve kamufle olmalarına yardımcı olur. Yavrular ikiz ise ayrı ayrı yerlere bırakılırlar. 6-8 haftalık yavrular genellikle anneleriyle birlikte dolaşır. 3-4 haftalıktan itibaren bitkilerle beslenmeye başlayabilirler ve 3-4 aylık olunca sütten kesilirler, ancak kışa kadar süt emmeye devam ederler. Erkekler ve dişiler 14 aylıkken eşeysel olgunluğa erişirler ve çiftleşirler. Yabani karaca için kaydedilmiş maksimum yaş 14’dür, ancak genelde 8 yaşından önce ölürler. Avlanma; kurt, çakal, tilki gibi predatörlerin baskısı; yaşam alanlarının tahribi gibi faktörler sayılarını azaltmaktadır.
Dağılım:	58 ^oK enlemine kadar Avrupa’nın tamamı, Asya’da Urallar’dan Lena’ya kadar uzanan ormanlarda, İran’da ve Kuzey Irak’ta bulunur. Ülkemizde Trakya (Istranca Ormanları’ndan İstanbul’a kadar, Keşan çevresindeki ormanlarda, Gelibolu Yarımadası’nda), Çanakkale çevresinde, Kazdağları’nda, Balıkesir ili dahilindeki bütün ormanlık alanlarda, Manisa’nın Soma, Gördes, Demirci ilçeleri ile İzmir’in Bergama, Kemalpaşa, Bayındır, Ödemiş ilçelerinin civarındaki ormanlar, Kocaeli, Sakarya, Bolu, Kastamonu,
	Sinop, Samsun'tan Gürcistan sınırına kadar olan bütün Karadeniz sahil şeridindeki ormanlarda, Amasya, Çorum ve Tokat illeri dahilindeki koru ve bataklıklarda, Ardahan ili, Göle, Sarıkamış, Oltu ilçelerindeki ormanlarda, güneyde Antalya’nın Manavgat, Alanya ilçeleri, Osmaniye, Hatay’ın Antakya, Dörtyol ilçeleri ormanlarında, Hakkari’nin Şemdinli ilçesinde yayılış gösterir. Dişi ve yavruları 1937, erkekleri 1956’dan beri koruma altında olmasına rağmen, aşırı avlanma, kurt, çakal gibi yırtıcıların zararından fazlaca etkilenmiş ve bazı yerlerde tamamen kaybolmuş, bazısında oldukça azalmıştır. Karaca için 2 üretme istasyonu, 8’i geyik ve 2’si diğer yaban hayvanları ile birlikte olmak üzere, 24 yerde koruma ve üretme alanı ayrılmıştır. Çanakkale ve Hatay illeri ile Batı Karadeniz Bölgesi’nde yer alan geniş ağaçlandırma alanlarında otlatma ve avlanma önlendiği için, buralarda da karacalar gelişme göstermişlerdir.
Sistematik durumu:	Nominat alttür, Avrupa ve ülkemizin yaygın formudur. Doğu Karadeniz, Doğu Akdeniz ile Hakkari ve Trakya, Marmara, Batı Karadeniz bölgelerinde yaşayan karacalar, değişik formlar meydana getirmektedir. Doğu Karadeniz Bölgesi’nde yaşayan formun C. c. armenius Blackler, 1916 (t.t.: Sümela, Trabzon) olduğu, Hatay ve Hakkari yöresinde yaşayanların ise C. c. coxi Cheesman et Hinton (t.t.: Zaho, K.Irak) olduğu bilinmektedir. Elerman and Morrison-Scott (1951), Türkiye civarında 3 alttürü listelemiş ve bu ikisini nominat formun sinonimi olarak almışlar ve buna göre Türkiye nominat alttürün dağılımına girer. Alemdağ, (Moda’dan 15 mil, İstanbul)'dan Barclay tarafından tanımlanan C. c. whittalli de nominat formun sinonimi olarak kabul edilir. Flerov (1952) da Türkiye’deki alttürü, C. c. capreolus olarak vermiştir.
Kırmızı liste durumu:	Listede yok, bkz. IUCN Kırmızı Liste.